Dragoje Lukić

U istoriji ljudskog roda teško je naći primera da je na jednom mestu ubijeno više dece nego što je to bilo pre pola stoleća u ustaškom logoru Jasenovac.

Za četiri ratne godine, od 23. avgusta 1941. do 22. aprila 1945, na jasenovačkom stratištu Pavelićeve ustaše su na najsuroviji način ugasile živote 19.554 mališana. Najmlađe žrtve bile su u pelenama, a najstarije su imale 14 godina. Mnoga od ubijene dece nisu stigla da izgovore ni prvu reč niti da naprave prvi korak.

Posle tridesetogodišnjeg istraživanja utvrđeno je da je u ovoj najvećoj dečjoj grobnici na svetu pokopano 10.350 dečaka i 9.171 devojčica. Za njih 33 nije se mogao utvrditi pol.

Stravični spisak najmlađih žrtava ustaškog gubilišta utvrđen je na osnovu više popisa imena i prezimena pomorene dece. Sada se pouzdano zna ne samo kako su se ta deca zvala, nego i gde su i kada rođena, ko su im bili roditelji i ko ih je ubio. Spisak, nažalost, nije potpun i pitanje je da li će se ikada moći iskazati puno svedočanstvo o ovoj dečjoj kataklizmi.

Najmlađe jasenovačke žrtve dovedene su na stratište iz 1.074 naselja Pavelićeve države. Deca su pokupljena iz 155 opština u kojima su pretežno živeli Srbi. Tako je u Jasenovcu umoreno 6.299 dece iz Bosanske krajine, 6.181 iz Slavonije, 1.624 sa Banije, 1.216 sa Korduna, 1.159 iz Srema, 1.019 iz istočne Bosne, 922 iz severozapadne Hrvatske, 157 iz Dalmacije, 101 iz Hercegovine, 74 iz Gorskog kotara i hrvatskog primorja i 32 iz Like. Najmasovniji zločin izvršen je nad kozaračkom decom. Sa ovog malog područja u Jasenovcu je ubijeno 6.149 mališana. Najviše su stradala deca s područja Bosanske Gradiške (3.837) i Bosanke Dubice (1.825).

U Jasenovcu je ubijeno najviše srpske dece (12.113), zatim romske (5.312) i jevrejske (1.927). Među umorenom decom bilo je i 127 malih Hrvata, 66 Muslimana i dva Slovenca. Za njih sedmoro nije utvrđena nacionalna pripadnost.

Na jasenovačkom stratištu koje se prostiralo na oko 200 kvadratnih kilometara, prosečno je dnevno umiralo više od jedanaestoro dece. U Gradini, najvećoj jasenovačkoj humki i u talasima reka Une i Save, ugašeni su životi 14.244 dečaka i devojčica. U Staroj Gradiški umoreno je 4.950 dece, u Mlaki 138, u Jablancu 122, u Dubičkim krečanama 52, u Cerovljanima 22, u šumama Velikog struga 14 i u Košutarici 12 dece.

Smrt je pokosila 1.671 četrnaestogodišnjaka, 1.162 trinaestogodišnjaka, 1.528 dvanaestogodišnjaka, 967 jedanaestogodišnjaka, 1.321 desetogodišnjaka, 1.090 devetogodišnjaka, 1.277 osmogodišnjaka, 1.337 sedmogodišnjaka, 1.429 šestogodišnjaka, 1.458 petogodišnjaka, 1.552 četvorogodišnjaka, 1.609 trogodišnjaka, 1.497 dvogodišnjaka, 1.155 jednogodišnjaka. Među ubijenima bilo je i 501 dete mlađe od godine dana.

Prosek starosti stradale dece u Jasenovcu bio je sedam godina i dva meseca.

Za male logoraše najpogubnija bila je 1942. godina. Tada ih je u Jasenovcu umoreno 15.794. godine 1941. Ovde je ubijeno 1.705 dečaka i devojčica. U 1943. godini smrt je pokosila 529 dece, 1944. ugašen je život 1.134 mališana, a u 1945. godini, od januara do 22. aprila, kada je jasenovački logor oslobođen, ovde je ubijeno 389 dece.

Ništa se ne može porediti sa ustaškim pokoljom nejači na jasenovačkom stratištu. Decu su trgali iz majčine utrobe, streljali, nabijali na bajonete, klali noževima, bradvama i sekirama, ubijali maljevima i gvozdenim polugama. Dečake i devojčice spaljivali su u jasenovačkim krematorijumima i Pičilijevoj peći u Gradini, žive bacali u duboke rake, gušili ih cijankalijem i gašenim krečom, trovali zaraženim injekcijama i kaustičnom sodom, satirali glađu, žeđu i hladnoćom.

Niko drugi svetski rat u Nezavisnoj državi Hrvatskoj (NDH) nije tako krvavo platio kao srpska, romska i jevrejska deca. Ona su bila najveće žrtve ustaške genocidne politike. Ostvarivanje Pavelićevog programa "etničkog čišćenja hrvatskog prostora" preraslo je u najveću tragediju srpskog, jevrejskog i romskog naroda.

Mile Budak, jedan od ideologa ustaškog pokreta, na zboru u Lovincu kod Gračaca, 10. juna 1941, ovim rečima je postavljao temelje Pavelićevoj državi: "Što se tiče Srba nije dosta drvo posjeći, treba mu i žile iščupati".

Zločin nad decom u NDH za vreme drugog svetskog rata planski je izveden s ciljem da se zatru tragovi postojanja srpskog, jevrejskog i romskog naroda, što po dubini tragičnih poslediva prevazilazi ljudska iskustva u povesti.

Od aprila 1941. do maja 1945. na lomači rata u ustaškoj NDH sagorelo je 74.360 dečjih života.

Među njima je bilo najviše Srba 54.723, zatim Muslimana 6.171, Roma 5.541. Hrvata 4.355, Jevreja 3.414, Slovenaca 59, Crnogoraca 41, Slovaka 8 i Mađara 4. Za njih 44 nije utvrđena nacionalna pripadnost. Kad je reč o stradanju malih Roma, treba naglasiti da je o njijma sačuvano najmanje podataka i da su mnogi Romi u Bosni i Hercegovini upisivani kao Muslimani. Prosečna starost umorene dece je iznosila sedam godina.

Prevremena smrt na teritoriji NDH svakoga dana u proseku odnosila je više od 49 dece.

(Iz knjige "Deca na lomači rata u Nezavisnoj državi Hrvatskoj 1941-1945", separat "Jasenovac, sistem ustaških logora smrti".)


1998-07-22 DOSIJE: Dinko Šakić, komandant ustaškog logora smrti u Jasenovcu
1998-07-22 Zločinac Dinko ©akić - činjenice i pitanja povodom hapąenja i suđenja
1998-07-22 Zahtev za podizanje optužnice protiv Esperance Nade Luburić
1998-07-22 Svedoci zločina Nade Luburić u logoru u Jasenovcu
1998-07-22 Svedočenje Jovana Živkovića
1998-07-22 Jasenovac, najveća dečja grobnica
1998-07-22 Hrvatski sud
1998-07-22 Zurof posle posete Hrvatskoj: Strah od novog ustaštva
1998-07-22 Hrvatski nacistički zlikovac Šakić u današnjoj Hrvatskoj
1998-07-22 Povodom "novih hrvatskih dokumenata" o Jasenovcu