'Alleen Johan Cruijff kan Ajax redden'

03/03/2008 09:00

Bijna vier jaar geleden, tijdens de festiviteiten rond het vijftigjarig bestaan van het betaalde voetbal in Nederland, maakte Johan Cruijff me duidelijk dat de nieuwe bondscoach Marco van Basten een absolute topcoach was. Doordat ik heilig geloof in de voetbalvisie van Cruijff, verliet ik met een tevreden gevoel het Olympisch Stadion.

Er zouden mooie tijden aanbreken, zeker met mijn voorkeur voor praktijktrainers. Het werd een bittere teleurstelling. Van Basten maakte veel beginnersfouten, faalde als people manager en verklaarde zijn systeem heilig, wat ten koste ging van de spelers en het beoogde rendement. Terwijl de aanwezigheid van Cruijff bij Ajax en vooral Barcelona een garantie voor oogverblindend mooi voetbal was, waren de wedstrijden van Oranje meestal het aanzien niet waard.

Dat werd overigens gecamoufleerd door redelijke resultaten. Ik was niet alleen teleurgesteld in Van Basten, maar ook in Cruijff. De wijze waarop hij zijn pupil tegen beter weten in bleef verdedigen was vertederend en een toppunt van loyaliteit, maar tevens ongeloofwaardig. Dat is typisch Cruijff, hij laat zijn vrienden nooit zakken.

Van Basten heeft niet overtuigd als bondscoach. Hij was eigenwijs, onnavolgbaar, inconsequent, voorspelbaar en hautain, maar uiteindelijk luisterde hij toch naar de spelers die de voorkeur gaven aan een systeem dat beter bij hun kwaliteiten aansloot. De indrukwekkende overwinning op Kroatië van begin deze maand was eigenlijk een aanklacht tegen het beleid van de bondscoach. Ik blijf erbij dat Oranje over goede voetballers beschikt en als Van Basten ze straks tijdens het EK op de juiste plaats zet en kiest voor een systeem dat bij zijn spelers past, kan het een onvergetelijke zomer worden.

De beleidsbepalers van Ajax zagen de debuterende bondscoach ook door schade en schande wijs worden. Cruijff was een dag na zijn voetbalcarrière al een begenadigd coach. Bij Van Basten vergt het wat meer tijd. Desondanks durft de club, die de afgelopen tien jaar Morten Olsen, Jan Wouters, Hans Westerhof, Co Adriaanse, Ronald Koeman, Danny Blind, Henk ten Cate en Adrie Koster versleet, de gok wel aan. Zonder enige ervaring als clubtrainer werd Van Basten voor vier jaar vastgelegd. Cruijff is opnieuw razend enthousiast en ziet de aanstelling van zijn protégé als de start van een nieuw tijdperk.

Ik gun de aanstaande coach van de Amsterdammers graag het voordeel van de twijfel, want de combinatie Ajax-Van Basten is perfect. Er is echter geen enkele garantie dat de beginnende clubtrainer nu wél meteen goed functioneert en Ajax lijkt me geen opleidingsinstituut voor topcoaches. De oefenmeester van deze ambitieuze club moet al het een en ander hebben bewezen. Een Ajax-trainer dwingt zijn benoeming af met zijn staat van dienst en niet met een reputatie als ex-topvoetballer. Voor het aanzien van het vaderlandse topvoetbal hoop ik dat het een succes wordt, maar het blijft een sprong in het duister.

De leiding en het geweten van Ajax slaan op tilt. De van Amsterdamse bluf overkokende heren wekten lange tijd de indruk dat ze voor elk probleem een oplossing hadden. Maar na het vernietigende rapport van Uri Coronel was iedereen knock-out. De verwachte ordinaire machtsstrijd bleef uit, omdat erelid Johan Cruijff in zijn column in De Telegraaf meldde dat hij alles moeiteloos kon oplossen. Een dag later overviel hij de ledenraad, dezelfde avond had hij alle macht in handen en speelde het zorgvuldig samengestelde rapport geen enkele rol meer. Cruijff kreeg carte blanche en de kritische kanttekeningen van Uri Coronel, Roger van Boxtel, Reinier van Dantzig, Daniël Dekker, Theo van Duivenbode, Joop Krant, Stanley Menzo en Arend de Roever kunnen bij het oud papier. In De Arena regeert de waan van de dag.

Indien Cruijff daadwerkelijk de leiding op zich neemt, moet iedereen zijn mond houden, van de directie tot en met de ledenraad en van de technische staf tot en met de raad van commissarissen. Cruijff bagatelliseert de problemen echter tot een simpele peulenschil. Tien jaar wanbeleid doet hij af als een formaliteit. Cruijff denkt door het aanstellen van een paar paladijnen het lek boven te hebben, maar zo werkt het natuurlijk niet. Als Cruijff voorlopig de dagelijkse leiding op zich neemt, krijgt hij de zieltogende club weer in het gareel, daar ben ik van overtuigd. Het oog van de meester is bepalend, de interne chaos is te groot om vanuit een luie stoel in Barcelona de club te regisseren.

De Commissie Coronel concludeerde dat niet de inmiddels gesneuvelde voorzitter John Jaakke het boegbeeld van Ajax moest zijn, maar de algemeen directeur. Voor die rol is de in het rapport ernstig beschadigde Maarten Fontein ongeschikt, maar plotseling is Van Basten het boegbeeld. Wat gaat Fontein nu doen? En wat gebeurt er met technisch directeur Martin van Geel?

Hij botste met de trainers, kreeg de scouting niet op de rails en haalde vooral spelers binnen die niets aan Ajax toevoegen. De status en het ego van Van Basten maken het functioneren van Van Geel onmogelijk. Zodra de technisch directeur en de trainer een meningsverschil hebben, zal Van Basten naar Barcelona bellen om zijn gelijk te halen en staat Van Geel in zijn hemd.

Laatstgenoemde kon ook niet door één deur met technisch adviseur Piet Keizer, maar Cruijff zal zijn jeugdvriend nooit afvallen. Als Van Geel eerlijk en oprecht is, houdt hij de eer aan zichzelf. Voor hem is er geen plaats tussen Cruijff en Van Basten. Door Keizer aan te stellen als technisch directeur zijn alle problemen de wereld uit. Cruijff, Van Basten en Keizer vertegenwoordigen extreem veel voetbal-knowhow en komen er samen altijd uit.

Als algemeen directeur is Keje Molenaar uitermate geschikt. Ook hij denkt als Cruijff, Van Basten en Keizer, beheerst de kunst van het vergaderen, is jurist, diplomaat en presenteert zich beschaafd. De voorzitter van de raad van commissarissen moet een wijs man zijn. Misschien kan Cruijff een andere jeugdvriend, de voormalige tweede-elftalspeler en KLM-topman Leo van Wijk binnenhalen, al is Coronel een goed alternatief.

De toekomst van Ajax ligt volledig in handen van Cruijff. Hij heeft zijn nek uitgestoken en kan zich nu niet meer onttrekken aan zijn verantwoordelijkheden. Cruijff gaat het regelen. Hij heeft jarenlang zijn stokpaardje bereden over de falende jeugdopleiding en zal Ajax ongetwijfeld met zes Nederlanders in de basis laten spelen. Als enige kan hij een rapport terzijde schuiven, hij heeft het niet eens gelezen, en zijn eigen weg bewandelen. Iedereen binnen Ajax heeft er vrede mee, als Cruijff het maar regelt.

Hij heeft het allemaal al eens eerder gedaan, als speler, als coach en als regisseur achter de schermen. Cruijff denkt niet in macht. Hij heeft zijn supportershart laten spreken. Hij zat zich al jaren te ergeren en kon het niet langer aanzien. Cruijff heeft alleen gevoelens bij Barcelona en Ajax, meer clubs bestaan er voor hem niet.

Ook in Barcelona schoot hij zijn vriend en voorzitter Joan Laporta te hulp. Txiki Begiristain werd technisch directeur en Frank Rijkaard trainer, hoewel hij net met Sparta uit de Eredivisie was gedegradeerd. José Ramon Alexanco is hoofd jeugdopleiding en Pep Guardiola traint Barcelona B. Het is een doorslaand succes.

Doordat hij niet altijd even duidelijk formuleert, begrijpt het grote publiek niets van Cruijff. Ik heb hem jaren van nabij meegemaakt en gedurende veertig jaar in het voetbalvak heb ik nooit iemand ontmoet met zoveel kennis van zaken en zo'n creatieve geest om ingewikkelde problemen op te lossen. Johan Cruijff is de enige die van Ajax weer een florerende voetbalclub kan maken.

Daarom moet iedereen blij zijn dat hij deze uitdaging aangaat. En híj bepaalt hoe dat gebeurt. Maar zelfs Cruijff kan het rapport niet negeren en zal rekening moeten houden met de regels van een beursgenoteerd bedrijf. Hij neemt een groot risico. Mislukt deze missie, dan heeft hij geen recht van spreken meer. Het wordt zijn laatste kunstje, maar hij flikt het opnieuw.

Johan Derksen