Çankaya Yerleşkesi (Rakım 1071)

Çankaya, başkent Ankara'nın ilçesi ve seçkin bir semti olmanın ötesinde, Türkiye Cumhuriyeti'nin en yüce makamı Cumhurbaşkanlığı yerleşkesini sınırları içinde bulundurması nedeniyle, Cumhurbaşkanlığı'nı da simgeleyen bir yer durumundadır.

Türk siyasal tarihinde önemli bir yeri bulunan Çankaya Cumhurbaşkanlığı yerleşkesi, Ankara'nın güneyindedir ve toplam 438 dönüm alan üzerinde kuruludur.

Çankaya Köşkü'nün rakımı konusunda bugüne kadar çeşitli rakamlar telaffuz edilmiş olmakla birlikte, son yapılan ölçümlerde makam katının deniz seviyesinden yüksekliği 1071 metre olarak tespit edilmiş; böylece rakımın, Malazgirt Zaferi'nin kazanıldığı tarihe denk düştüğü ortaya çıkmıştır.

Çankaya yerleşkesi içinde Müze Köşk, Çankaya Köşkü (Pembe Köşk), Camlı Köşk, Yeni Hizmet Binası, Yeni Genel Sekreterlik ve Devlet Denetleme Kurulu Binası, Başyaverlik Binası, İdari ve Mali İşler ve Koruma Müdürlüğü binaları, Basın Toplantı Salonu, Resepsiyon Salonları, İtfaiye Binası, Sosyal Tesisler, Garaj, Sera, Halı Saha ve Tenis Kortu ile lojmanlar bulunmaktadır.

1 - Ana Bina

7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren döneminde, Çankaya Köşkü'nün (Pembe Köşk) hem hizmet hem ikametgâh amaçlı kullanılarak yetersiz kalması üzerine, yeni bir hizmet binası yapılması kararlaştırılmıştır. 1986 yılında temeli atılan ve yapımı yedi yılda tamamlanan bina 29 Ekim 1993 günü kullanılmaya başlanmıştır.

Projesi, mimarlar Mustafa Aytöre ve Orhan Genç tarafından hazırlanan ve Cumhurbaşkanlığı birimlerinin çalışma alanı olarak kullanılan yeni hizmet binasında toplantı, kabul, resepsiyon salonları ile cumhurbaşkanının makam ve çalışma odaları bulunmaktadır.

2 - İdari Bina

Proje mimarları Mustafa Aytöre ve Orhan Genç olan betonarme bina 2 kat ile bir bodrum kattan oluşmaktadır. Bir bölümü Koruma Müdürlüğü'ne, bir bölümü İdari ve Mali İşler Başkanlığı'nın kullanımına ayrılan bina 1985 yılında 3546 metrekare alan üzerine yapılmıştır.

3 - Genel Sekreterlik ve Devlet Denetleme Kurulu

Çankaya yerleşkesi içindeki eski hizmet binası yıkılarak yerine, birbiriyle bağlantılı altı bloktan oluşan yeni Genel Sekreterlik binası ile Devlet Denetleme Kurulu'nun gereksinimleri göz önüne alınarak projelendirilen bir bina yapılmıştır. 1997 yılının Ağustos ayında yapımına başlanan, 1850 metrekarelik alan üzerindeki 5550 metrekarelik kullanım alanlı bina, 15 Ekim 1999 gününde hizmete girmiştir.

4 - Başyaverlik

Başyaverlik binasının yapım tarihine ilişkin kesin bir bilgi yoktur. Kimi kayıtlarda 1922'de yapıldığının belirtilmesine karşın 1924 yılına ilişkin bir anı kitabında Yaveran Binası olarak belirtilen fotoğraftaki bina ile bugünkü arasında bir ilişki bulunmamaktadır. Tek katlı kâgir bir yapı olan Başyaverlik binasının pek çok yenileme ve onarım geçirdiği, kimi bölümlerin sonradan eklendiği anlaşılmaktadır. Yine binanın arkasındaki bir taşlıkta 1928 tarihinin yazılı olduğu, ancak bunun, binanın yapımı sırasında mı yoksa bir yenileme sırasında mı yazıldığı bilinmemektedir.

5 - Pembe Köşk

İki kez genişletme ve yenileme çalışmaları yapılmasına karşın, Müze Köşk'ün giderek artan gereksinimleri karşılamakta yetersiz kalması üzerine 1930 yılında yeni bir bina yaptırılmasına karar verilmiştir. Atatürk'ün isteğiyle yeni köşkün yapımı Avusturyalı ünlü mimar Prof. Dr. Clemens Holzmeister'e verilmiştir. Holzmeister'in, 20 Mayıs 1930'da görevi üstlenmesinden beş gün sonra ilk tasarımı hazırladığı, iki gün sonra Atatürk'ün istediği düzeltmeleri de ekleyerek proje taslağını teslim ettiği, 27 Temmuz'da ise kesin plan ve maketi Yalova'da Atatürk'e sunduğu bilinmektedir.

Kasım 1930'da yapım yerinin kararlaştırılmasının ardından Atatürk, yapımla ilgili kararları tamamen Holzmeister'e bırakmıştır. Avusturyalı mimar yapı malzemelerinin tümünü Avusturya'dan getirtmiştir. Köşk'ün iç mekânlarının bir bölümü de Viyana'da Güzel Sanatlar Akademisi'nde tasarlanmıştır. Holzmeister, yapımına 1931 yılı başında başladığı Çankaya Köşkü'nü, 1,5 yıl gibi kısa bir sürede tamamlayarak 1932 Haziranı'nda teslim etmiştir.

Bodrum katının üzerine iki kat olarak yapılan Köşk'ün giriş katı çalışma ve konukların kabul edildiği alan, üst kat ise ikametgâh olarak düzenlenmiştir.

Geleneksel Türk ev stili ile Batı'nın yaşam rahatlığının birleşimini yansıtan Çankaya Köşkü, 1932 yılından ölümüne kadar Atatürk'ün ikametgâhı ve çalışma alanı olmasının yanı sıra, istek ve uyarıları dikkate alınarak tasarlandığı için onun zevkini ve öngördüğü yaşam tarzını göstermesi yönünden de değer ve önem taşımaktadır.

Çankaya Köşkü, Atatürk'ten sonra Cumhurbaşkanlığı görevini üstlenen sırasıyla, İsmet İnönü, Celal Bayar, Cemal Gürsel, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk, Kenan Evren, Turgut Özal, ve Süleyman Demirel'e hem konut hem çalışma binası olarak hizmet vermiştir. Köşk, 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'den başlayarak, yeni hizmet binasının tamamlanmasıyla, yalnızca ikametgâh olarak kullanılmıştır.

Yıllar içinde ihtiyaca göre kimi değişikliklerin yapıldığı Çankaya Köşkü, 2000–2001 yıllarında restore edilerek 1932 yılındaki aslına uygun duruma getirilmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti tarihinin canlı tanığı olan, verdiği güven duygusu tüm ülkeye yayılan Çankaya Köşkü, halkımızın Yüce Atatürk ile başlayan süreçte her zaman sevgiyle yaklaştığı ve saygı gösterdiği, Cumhuriyet'in varlığı ile özdeşleşmiş bir simge durumundadır.

6 - Camlı Köşk

Çankaya yerleşkesi içinde Atatürk'ün anısını yaşatan üçüncü bina olan Camlı Köşk, 1935 yılında Atatürk tarafından kız kardeşi Makbule Atadan'ın ikameti için yaptırılmıştır.

Mimar Seyfi Arkan'ın imzasını taşıyan Köşk'ün, mimari kayıtlarda dönemin lüks villa örneklerinden olduğu belirtilmektedir. 1936 yılında tamamlanan ve tek katlı bir yapı olan Camlı Köşk 1951–1954 yılları arasında Türkiye'yi ziyaret eden yabancı devlet başkanlarına ikametgâh olarak ayrılmış, 1954–1970 yılları arasında Başbakanlık ve Senato Başkanlığı ikametgâhı olarak kullanılmıştır.

Çeşitli dönemlerde yapılan onarımlarla oldukça değiştirilen Camlı Köşk, 1994 yılında yenilenerek 300 metrekarelik yatak ünitesi eklenmiş ve 1996 yılı başında tekrar yabancı devlet başkanlarını konuk etmek üzere kullanılmaya başlanmıştır.

7 - Basın Toplantı ve Resepsiyon Salonları

Yeni hizmet binasındaki resepsiyon salonunun yeterli olmaması ve basın toplantı salonu bulunmaması nedeniyle, 21 Mayıs 1997'de ihtiyacı karşılayacak bir proje yaşama geçirilmiştir. Farklı işlevleri bulunan ve ekleriyle birlikte 2650 metrekarelik alana sahip bir resepsiyon salonunun yanı sıra, fuaye ve diğer bölümleriyle birlikte toplam 1250 metrekarelik alanı bulunan basın toplantı salonu yaptırılmış; resepsiyon salonu 29 Ekim 1998'de, basın toplantı salonu ise 29 Ekim 1999'da kullanıma açılmıştır.

Yeni hizmet binası ile bağlantılı olarak projelendirilen basın toplantı salonu, cumhurbaşkanlığı içindeki koruluk dokusunu bozmamak amacıyla yer altına yapılmıştır.

8 - Sosyal Tesisler

Atış poligonu, spor salonu ve kafeteryadan oluşan sosyal tesisler, yaklaşık 2000 metrekarelik bir yapım alanına sahiptir. 19 Haziran 1995 günü yapımına başlanan ve 3 kattan oluşan tesis 20 Aralık 1996'da tamamlanmıştır. Atış poligonu, cumhurbaşkanlığı koruma personeline eğitim amacıyla, spor salonu ve kafeterya ise tüm personele hizmet vermek üzere düzenlenmiştir.

9 - Sağlık Merkezi

Sağlık merkezi 1996 ve 1999 yıllarında yapılan onarım ve eklentilerle, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği'nde görevli personele; diş hekimi, aile hekimi, çocuk doktoru, pratisyen hekim, yeterli hemşire ve laboratuarıyla hizmet edebilecek çağdaş bir sağlık merkezi durumuna dönüştürülmüştür.

10 - Sera, Park ve Bahçeler Müdürlüğü

Eski seranın yetersiz kalması üzerine yeni ve çağdaş bir sera projesi hazırlanarak 1998 yılında yapımına başlanmıştır. Toplam 1590 metrekarelik alana kurulan ve iki kattan oluşan sera ile Park ve Bahçeler Müdürlüğü binası 1999 yılında tamamlanarak hizmete girmiştir.

11 - 1 Nolu Kapı

Cumhurbaşkanlığı Çankaya Yerleşkesi'nin ana girişi olan 1 Numaralı Kapı, Protokol Kapısı olarak da adlandırılır. Adından da anlaşılacağı gibi protokol girişleri bu kapıdan gerçekleştirilmektedir.

Değişen koşullarla birlikte, ihtiyaçları karşılamada yetersiz kalan 1 Numaralı Kapı, çevre düzenlemeleri de yapılarak 1999 yılında yeniden inşa edilmiştir.

Bronz kapı, andezit taşından duvar kaplamaları ve çevre düzenlemesinin yanı sıra 230 metrekarelik nizamiye binası ile 140 metrekarelik askerî birlik binasından oluşan 1 Numaralı Kapı, Çankaya Yerleşkesi'nin genel mimarî ve çevre dokusu ile uyumu gözetilerek yenilenmiştir.