Erasmus Desiderius van Rotterdam (1466 - 1536)


Το έτος γεννήσεως του Ολλανδού ουμανιστή και θεολόγου δεν είναι ασφαλές, ίσως να είναι και το 1469. Το όνομα Έρασμος (Erasmus) είναι εξελληνισμένη μορφή τού κανονικού του ονόματος που ήταν Desiderius. Σπούδασε στη Γαλλία, την Ιταλία και την Αγγλία και ήταν επικριτικός για τις κοσμικές και πνευματικές δυνάμεις και τον απολιθωμένο σχολαστικισμό της εποχής του. Στη διάσημη σάτυρά του «Economion moriae» (1509-11) επικρίνει με τη μορφή ενός ειρωνικού επαίνου για την αμαρτία, κληρικούς, εμπόρους, πρίγκιπες, καθηγητές και καλογήρους. Η κριτική του Έρασμου στην εξουσία του κλήρου και στη λατρεία δήθεν ιερών απολιθωμάτων συνέβαλαν στην προετοιμασία της θρησκευτικής μεταρρύθμισης στην Ευρώπη. Μελέτησε έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, γνώριζε άριστα την ελληνική και τη λατινική γλώσσα και μπορούσε να συνθέτει απρόσκοπτα πεζά και ποιητικά κείμενα και στις δύο γλώσσες. Ο Έρασμος εισηγήθηκε μία προφορά της αρχαίας ελληνικής, κατά την οποία όλα τα διπλά φωνήεντα διαβάζονται αυτοτελώς, π.χ. αυ=άϋ, ει=έϊ, οι=όϊ κ.λπ. Αυτή η προφορά χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα σε όλο τον μη ελληνόφωνο κόσμο και διαφέρει από τη νεοελληνική προφορά, η οποία χαρακτηρίζεται από «ιωτακισμό». Η πρώτη μετάφραση της Καινής Διαθήκης από τα ελληνικά που παρουσίασε ο Έρασμος το 1516, χρησίμευσε στον Λούθηρο για τη δική του μετάφραση. Ο Έρασμος διαφώνησε όμως με αντι-ουμανιστικές θεολογικές απόψεις του Λούθηρου και με την καταδίκη εκ μέρους του της επανάστασης των γεωργών. Από τότε χρησιμοποιήθηκαν τα επιχειρήματα του Ουμανισμού κατά της εξελισσόμενης μεταρρύθμισης, αλλά παρ' όλα αυτά η καθολική εκκλησία απαγόρεψε το 1559 και το 1590 τα βιβλία τού Έρασμου.

Ακόμα και σήμερα σχολιάζεται ο Έρασμος απαξιωτικά, τόσο από την καθολική, όσο και από την προτεσταντική εκκλησία, αλλά η τοποθέτησή του για μια χριστιανική ηθική κοντά στις καθημερινές ανάγκες της ζωής, για ένα Χριστιανισμό χωρίς δογματισμούς, ιδεοληψίες και δεισιδαιμονίες, όπως και η προβολή τού υπέρτατου αγαθού της ειρήνης, τον αναδεικνύουν ως μία κεντρική προσωπικότητα του 16ου αιώνα.